Gorące tematy

  • 9 sierpnia 2020
  • 10 sierpnia 2020
  • wyświetleń: 10110

[Historyczne ciekawostki] Stacja Dziedzice - "perła" Kolei Północnej

Zapraszamy do przeczytania kolejnego tekstu z cyklu "Ciekawostki historyczne". Tym razem Jacek Cwetler z Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic zabiera nas w podróż po historii dworca kolejowego w Dziedzicach.

[Historyczne ciekawostki] Stacja Dziedzice -  "perła" Kolei Północnej
fot. Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic
Stacja Dziedzice - "perła" Kolei Północnej}]

Na początku XIX wieku rodzina Rothschildów była jedną z najzamożniejszych na świecie. Majątek rodowy stworzył, we Frankfurcie, Mayer Amschel Rothschild. Familia prowadziła swoje działania, m.in. pośrednicząc w operacjach finansowych, obsługując europejskie dwory cesarskie, królewskie, książęce i rządy niektórych państw, poprzez 5 domów: frankfurcki, paryski, londyński, neapolitański i wiedeński. Dyskrecja i skuteczność były dewizami banku rodu Rothschildów.

Na czele wiedeńskiego domu finasowego stał baron Salomon Mayer von Rothschild, założyciel wiedeńskiego oddziału banku Familii. Był zaangażowany w liczne transakcje dworu cesarskiego Habsburgów.

Dzięki swoim działaniom i koneksjom, w 1842 roku, jako pierwszy Żyd, uzyskał prawa obywatelskie w Wiedniu, co dało mu możliwość nabywania nieruchomości. M.in. kupił huty żelaza w Witkowicach (dziś Ostrawa), kopalnie węgla kamiennego na Śląsku Cieszyńskim, pałac w Szylerzowicach oraz założył spółkę akcyjną Nordbahn (Kolej Północna), której był aż do śmierci dyrektorem. Pod koniec życia (zmarł w 1855 r.) był uważany za największego właściciela ziemskiego w Europie.

Najdonioślejszym i najpraktyczniejszym spadkiem, jaki pozostawił po sobie baron Salomon Rothschild jest C.K. Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda.

Pomysł zbudowania lini kolejowej z Triestu do Wiednia, oraz do Ostrawy, Wieliczki i Brodów (wszystko w ramach ówczesnego Cesarstwa Austriackiego) przedstawił Franz Xaver Riepl, geolog, w 1830 roku. Pomysł spodobał się Salomonowi Rothschildowi, który postanowił sfinansować projekt budowy linii kolejowej. Pierwej jednak wysłał Riepla do Anglii, aby zdobył kolejowe doświadczenie oraz nawiązał kontakty z właścicielami fabryk lokomotyw, wagonów oraz zakładów infrastruktury kolejowej.

Kiedy Riepl przebywał w Anglii, Rotschildowie wystarali się o koncesję na budowę linii kolejowej. Koncesję otrzymała spółka Wechselhaus S.M. von Rotschild, 4 marca 1836 roku, na wykonanie drogi kolejowej pomiędzy Wiedniem a Salzburgiem. W przywileju zawarto także zgodę na budowę odgałęzień do Brna, Ołomuńca i Opawy. Koncesja posługiwała się nazwą; "Nordbahn".

Pierwszy odcinek Kolei Północnej, Florisdorf - Wagram, długości 13,12 km.otwarto 17 listopada 1837 roku. Pracami kierowali Alois Negrelli (inspektor generalny) oraz Franz von Bretschneider (główny inżynier). Drugi odcinek połączył Florisdorf z Wiedniem. Pierwszy pociąg na tej trasie wyruszył ze stacji Wien Nord, rankiem 6 stycznia 1838 roku, o godzinie 9,30.

W marcu 1837 roku z Anglii przpłynęły do Triestu pierwsze lokomotywy dla obsługi C.K. Kolei Północnej. Zostały one wyprodukowane w fabrykach George'a Stephensona - Newcastle upon Tyne oraz Charlesa Tayleur & Co. w Warrington (najczęściej zamawiano lokomotywy typu "Ajax"). Lokomotywy przywożono w częściach i montowano je w warsztatach, które wybudowano przy dworcu Wien Nord. Lokomotywa "Morawy" mogła ciągnąć 10 wagonów, w których mogło podróżować 218 pasażerów. Od 1839 wprowadzono na lini Nordbahn nocne połączenia kolejowe.

Odcinki C.K Uprzywilejowanej Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda oddawano sukcesywnie, idąc od Wiednia do: Bohumina (Oderberg), w 1847, do Chałupek - granica pruska (Annaberg), w 1848, do Dziedzic (Dziedzitz), w 1855,do Opawy (Troppau), w 1855, Bielsko (Bielitz), w 1856, Oświęcim (Auschwitz), w 1856, Trzebini, w 1856, Mysłowice, Szczakowa, Maczki (Granica)- granica rosyjska, Kraków, w 1858, Ołomuniec, w 1870 roku.

W kolejnych latach spółka "C.K. Uprzywilejowane Towarzystwo Akcyjne Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda" otrzymała jeszcze 3 koncesje na budowę kolejnych odcinków i odgałęzień - 1873; 1885;1886, m.in linie Bielsko - Żywiec i Bielsko - Kalwaria Zebrzydowska, Kraków - Podgórze, Bielsko - Frydek, Goleszów - Ustroń i i Piotrowice - Karwina.

Kolej Nordbahn skomunikowana była z Koleją Warszawsko-Wiedeńską, z Koleją Górnośląską, Koleją Wilhelma (Kożle - Racibórz - Chałupki) i z Koleją Prawego Brzegu Odry. Wprowadzono specjalne, okresowe składy pasażerskie, dla rosyjskiej arystokracji, na trasie Sankt Petersburg - Wiedeń. Ostatni odcinek do Karwiny oddano 1 września 1898 roku.

W 1902 roku długość wszystkich linii KFNB liczyła 1 309 km. Pod koniec XIX wieku Kolej Północna dysponowała ogromnym taborem kolejowym - 408 lokomotyw, 589 wagonów pasażerskich i 12 807 wagonów towarowych.

W swej ofercie pasażerskiej linie C.K. Uprzywilejowanej Kolei Północnej miały 4 klasy wagonów:
  • klasa I - siedzenia aksamitno-pluszowe, przestronne wnętrza, przedziały, szyby w oknach. Oznaczenie wagonów i biletów żółte. Cena za przejazd 1 mili austriackiej (ok. 7 km) wynosiła 18 krajcarów ( 1 krajcar = 1/60 złotrgo reńskiego).
  • klasa II - skórzane siedzenia, przeszklone szyby, przedziały, wnętrza komfortowe. Oznaczenie wagonów i biletów zielone. Cena za przejazd 1 mili austriackiej wynosiła 12 krajcarów.
  • klasa III - siedzenia drewniane, wagon zadaszony otwarty. Oznaczenie wagonów i biletów brązowe. Cena za przejazdu 1 mili austriackiej wynosiła 9 krajcarów.
  • klasa IV - otwarty wagon, bez siedzeń i zadaszenia. Oznaczenia biletów i wagonów niebieskie lub bez oznaczeń. Cena przejazdu 1 mili austriackiej wynosiła 6 krajcarów.


Żołnierz lub podoficer jadący na rozkaz doatawał bilet biały i mógł podróżować III klasą. W latach 60-tych XIX wieku zrezygnowano z wagonów IV klasy. W użyciu były także wagony sypialne, salonki, wagony restauracyjne, wagony pocztowe oraz wagony specjalne np. do przewozu koni i zaprzęgów konnych. Wagony wyższej klasy, salonki i restauracyje posiadały oświetlenie elektryczne. Większość pasażerów korzystała z wagonów klasy III. Pociągi przemieszczały się z prędkością od 80 do 100 km / h. Od 1869 roku w wagonach należących do spółki C.K. Koleje Pólnocne pojawiają się toalety.
Pociągi na liniach Nordbahn słynęły z punktualności, a maszyniści bardzo często nagradzani byli przez cesarza złotymi zegarkami kieszonkowymi.

W 1901 roku pociągi Kolei Północnej przewiozły ponad 15 mln pasażerów.
Siedziba spółki kolejowej KFNB oficjalnie mieściła się w Wiedniu, a faktycznie w Krakowie.
Od 31 października 1906 roku właścicielem C.K. Uprzywilejowanej Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda zostały Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe.

Jednym z ważniejszych węzłów kolejowych C.K. Uprzywilejowanej Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda była stacja w Dziedzicach. Stacja była skomunikowana z wszystkimi okolicznymi liniami kolejowymi. Z Dziedzic, z przesiadkami można było pojechać do Wiednia, Budapesztu, Zagrzebia, Triestu, Krakowa, Lwowa, Czerniowców, Wrocławia, Berlina, Warszawy, Wilna, Sankt Petresburga czy Gdańska. Do 1925 roku stacja w Dziedzicach była stacją graniczną między Cesarstwem Austro-Węgierskim a Cesarstwem Niemieckim (potem funkcję tę przejęła stacja Zebrzydowice).

Stacja posiadała własną lokomotywownię, z obrotnicą wachlarzową i zajezdnią dla kilkunastu lokomotyw, rampy kolejpwe, górkę rozrządową i nastawnie. Budynek dworca był jednym z największych, nie tylko na linii Nordbahn, ale i w całym cesarstwie. Dworzec w Dziedzicach przyjmował i odprawiał pociągi paseżerskie, towarowe, specjalne, wojskowe oraz specjalny pociąg cesarza Franciszka Józefa. Cesarz a dziedzickim dworcu był dwukrotnie, ale nie opóścił swej salonki, tylko pojawił się w oknie wagonu.
Na dworcu działała restauracja, w której podawano smakowite dania, na każde podniebienie i na każą kieszeń. Z Wiednia przywożono wiele smakołyków, jak np. tort Sachera. Na cesarski stół trafiały kajzerki z czechowickich i dziedzickich piekarni.

Działająca na dworcu trafika była zaopatrzona w najlepsze na świecie cygara, papierosy, tytonie i tabaki. W dworcowym kiosku można było kupić prasę z Wiednia, Pragi, Budapesztu i Cieszyna.
Dla pracowników Kolei Północnej wybudowano kolonie domów do dziś zachowaną, zwaną "domami kolejowymi".

Już niebawem rozpoczną się na dziedzickiej stacji prace rewitalizacyjne i myślę, że w 2022 roku dworzec powróci do swej świetności. Oprócz podróżnych na stację będą mogli przybywać miłoścnicy kolei i industrialnych klimatów, bowiem w części dworca powstanie Muzeum. Już dziś serdecznie Państwa doń zapraszam.

Bibliografia:
Mazan L., 150 lat kolei żelaznych w Galicji", Kraków, 1997150 lat dróg żelaznych w Galicji0 "Szlakiem rodu Rothschildów", Racibórz, 2019
Materiały z Internetu i zbiory prywatne.

Obszerne fragmenty tekstu, ktory ukazał się w najnowszym numerze "Tramwaju Cieszyńskiego", sierpień/wrzesień 2020r.

Jacek Cwetler / czecho.pl

Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "Historyczne ciekawostki" podaj

Komentarze

Zgodnie z Rozporządzeniem Ogólnym o Ochronie Danych Osobowych (RODO) na portalu czecho.pl zaktualizowana została Polityka Prywatności. Zachęcamy do zapoznania się z dokumentem.

Historyczne ciekawostki

Odkurzamy stare zdjęcia i niezwykłe historie mieszkańców Czechowic-Dziedzic oraz okolicznych miejscowości sprzed lat. Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "Historyczne ciekawostki" podaj